Men had in eerste instantie een kleurloze Stadstempel uit de 16e eeuw, waarop een leeuw en drie hoorns, die alle drie naar rechts bliezen. Verkeerd, dacht men, want die van de graaf van Horne (Woensel) bliezen naar links! In 1815 moest Eindhoven van Den Haag vlug beslissen en zo is het geel op blauw geworden met hoorns naar links. Later ontdekte men een afdruk van een Eindhovens Stadszegel op een perkament uit 1355. Met een ECHT schild, waarop inderdaad die leeuw en de drie hoorntjes stonden, maar die bliezen wel naar rechts! Men is toen eens gaan nadenken. Het wapen van de Hertog van Brabant vóór 1288 was: leeuw van rood op veld van zilver. Nu zijn er in de heraldiek regels die bepaalde kleurcombinaties dan uitsluiten en zo moesten de hoorns zilver worden op een veld van rood. Dat heeft Eindhoven in 1920 meteen hersteld. Als ze toen die hoorns naar rechts hadden laten blazen en van die grafelijke kroon meteen een hertogskroon hadden gemaakt, was het goed geweest. Een en ander in ’t kort volgens mr. J.W.A. Smit, oud-Rijksarchivaris in Noord-Brabant.

Zo'n wapen van Eindhoven is eigenlijk neoromantiek uit de 19e eeuw. In de late middeleeuwen maakte men zich daar al niet meer zo druk over, zodat alles nu wat speculatief is geworden. Als je dit zelf gaat natrekken, hou dan in de gaten dat men in de middeleeuwen een wapenschild niet als symbool, maar als een symbool op een echt schild zag. Een echt wapen dus, dus in principe met een denkbeeldig mannetje erachter (de schildknaap, zeg maar). Dat betekent, dat als wij vanuit onze tijd naar het wapen van Eindhoven kijken en wij zeggen: 'De hoorns staan aan de rechterkant', dat men dan in die oude boeken leest: 'De hoorns staan op de linkerkant, ze dekken als het ware de linkerschouder af van die schildknaap! Mogelijk dat Eindhoven in de 19e eeuw, midden in de industriële revolutie, zich daar al niet meer zo bewust van was en blazen daarom nu die hoorns van Eindhoven dezelfde kant op als die van Woensel.

Het verkrijgen van stadsrechten, een van de 23 iconen die samen de Canon van Eindhoven vormen. Het jaartal 1232 is een mijlpaal in Eindhovens geschiedenis omdat de plaats toen stadsrechten werden verleend door Hertog Hendrik I. 'Stadsrechten' klinkt wat werelds voor een nederzetting die toen tussen (naar schatting) een paar honderd en een kleine duizend inwoners telde, verdeeld over zo'n 150 tot 200 huizen. Mogelijk bestond Eindhoven toen pas net een halve eeuw, als het eind twaalfde eeuw inderdaad zou zijn ontstaan rond een grote boerderij (de 'Endhoeve' of 'Eindhoeve') op het punt waar de Dommel en de Gender samenkwamen. Bron: ED.

Zoals bekend wordt momenteel in de gemeentelijke huisstijl niet het stadswapen van Eindhoven gebruikt, maar de diamant. De gemeentefracties discussieerden afgelopen maandag over het initiatief van Dorothée Foole om het stadswapen te laten terugkeren in de gemeentelijke huisstijl. De meeste fracties gingen uiteindelijk akkoord met het voorstel van burgemeester Rob van Gijzel om de voor- en nadelen te laten inventariseren. Bron: ED

In het artikel hierover in het ED van vanmorgen waren de vermelde jaartallen omgedraaid, door het zetduiveltje. Het oudste is een stadszegelafdruk met daarop het Eindhovens WAPENSCHILD, 1355. Het jongste is een stadszegelafdruk met het Eindhovense "logo" 1598 (dat is wel preciezer dan de uitdrukking 16e eeuw). Als Rob van Gijzel het logo van Eindhoven weer een beetje in overeenstemming wil brengen met zijn ambtsketen, waarop leeuw en hoorntjes, dan lijkt me dat een goede zaak. Tegen dat Eindhovens (?) "groeidiamantje" is in het verleden weer eens te weinig oppositie geweest.

Dat in 1995 de 35 jaar oude huisstijl werd veranderd is niet onlogisch. Maar het was niet het gestileerde stadswapen maar het lettertype dat om vervanging schreeuwde. Een huisstijl zoals in 1960 is geïntroduceerd is erg modegevoelig. Ik ben bang dat dat ook voor het diamantje geldt. Naar mijn mening heeft dit zijn tijd ook gehad. Een klassiek ontwerp zoals het stadswapen van 1923 is echter tijdloos. Daarom pleit ik ook voor het stadswapen als basis en een lettertype en een lay-out die de huisstijl een eigentijds karakter geven. Maar dan zonder aan de vorm van het stadswapen te tornen zoals in 1960.

De heer Rini Talens heeft al veel uiteengezet over de herkomst en de achtergronden van het heraldische Eindhovense stadswapen in de commentaren hierboven. Ik gaf bij foto 34 al aan dat de graven van Horne financieel bij het dekenaat Woensel waren geïnteresseerd omdat zij de patronaatsrechten kregen die bij de aanstellingen van geestelijken bij de Woenselse Sint Petruskerk hoorden. De deken werd op hun voordracht aangesteld door de abt van de Benedictijner kloostergemeenschap van Sint Truiden, die tenslotte ook bisschop was. Daarvoor kregen de graven van Horne een aardige jaarlijkse provisie, maar ze kregen ook collaterale, bijbehorende, rechten op tienen of fracties van tienden over de oogsten te velde in Woensel en Kempenland. En ze kregen rechten als dat van duivenvlucht in Liempde, windvang tot aan Boxtel, dat tikte allemaal aardig aan. Woensel was tot in de dertiende eeuw als handelscentrum veel belangrijker dan Eindhoven. In 1232 kreeg Eindhoven stadsrechten: een erkenning van de langer bestaande traditie dat het twee markten per week mocht houden. Het stadje kreeg commercieel een zekere betekenis, want in de dertiende en veertiende eeuw vlotte de beurtvaart over de weg van Luik naar Den Bosch heel goed. De Gelderse legers kregen steeds vaker de opdracht van hun graaf te Geldern (dat ligt in Duitsland in het Rijnland) om zo nu en dan eens in de Kempen en de Meijerij binnen te vallen, want daar kon goed geplunderd worden. Ze trokken via het Maasdal naar het noorden, klommen uit de dalbedding naar boven, noordwestwaarts en teisterden die regio. De graaf van Horne Jacob I, heer van Altena, Kortessen, Montigny, Weert, Wessem, Bocholt, Cranendonck en Woensel kreeg nu ook Eindhoven onder zijn militaire supervisie: om het te beschermen tegen de brute Gelderse troepen die het echt heel bont maakten. De bisschop van Luik kon geen legers meer sturen: hij lag overhoop met de Bourgondiërs die hem zijn Maasdalbeheer betwistten. Jacob moest daarom uit eigen zak troepen werven en de muren van Eindhoven versterken tussen 1420-1488, de periode dat deze Hornese graven militair het protectoraat namens de prins-bisschop van Luik uitoefenden. Jacob nam daarom de drie linksblazende hoorns uit het wapen van Woensel over en verrijkte dat met de links-aanvallende Brabantse Leeuw die gelijkt op de Leeuw van Vlaanderen, die overigens oorspronkelijk rechts aanvalt. Jacob koos voor de links uitvallende posture, omdat hij nu eenmaal uit een bastaardgeslacht kwam dat de militaire functies overliet aan onwettige zonen. Het graafschap van Horne stond niet hoog in aanzien. Je kon er niet veel mee verdienen. Dat van Loon was lucratiever, maar dat ging dan ook naar nobeler geslachten over. Pas de beroemde graaf De Montmorency, die in 1568 met Lamoraal van Egmond wegens hoogverraad jegens Philips II stierf op het schavot in Brussel, was een echte hoogaanzienlijke belangrijkerd. Maar ook hij was onwettig en hij had geen wettig nageslacht. Hij stierf onder het beulszwaard en werd, omdat hij als ridder van het Gulden Vlies zijn kapittelheer, Philips II van Spanje, had verraden buiten de Christenheid geplaatst. Zijn goederen en rechten werden verbeurd verklaard. Zijn heerlijke rechten werden door de Staten van Holland gegund aan Willem I, de Zwijger, de stadhouder des konings. Die Willem werd nu op die manier Heer van Woensel en Eindhoven. Hij veranderde meteen het wapenveld. Dat werd nu in kleurstelling zo ongeveer als het sinds 1920 is, ook al was er in de negentiende eeuw al veel door Willem I, de eerste Oranje-koning, aan geprutst via de Hoge Raad van Adel. Dat doet de heer Talens uit de doeken.

Men kan opeenvolgende stadsbesturen aanwrijven dat zij weinig aandacht en respect hadden en hebben voor de historie. De opdracht voor een nieuw ontwerp van het stadswapen was, als ik mij niet vergis, gegund aan een Amsterdams reclamebureau. Dat vond ik destijds al een beschamend voorbeeld van gebrek aan vertrouwen in de eigen stad. En dat die toen met een diamant kwamen, is niet zo vreemd, want de Nederlandse diamantindustrie zit in Amsterdam. Amsterdam met de oude diamantindustrie teert op het verleden, Eindhoven is meer toekomstgericht.