|
Ik kan het niet volgen, er is denk ik wat tekst door elkaar gekomen, of de tekst hoort bij een andere kaart, want Jacob van Deventer heeft alleen de belangrijkste wegen aangegeven. Er gaat b.v. maar een weg over de Windgraaf en dat is de hedendaagse Gagelstraat naar het gehucht Schouwbroek, (=Strijp en staat niet op de kaart) en vanuit Schouwbroek ging er pad naar Gestel over de Gender, het volgde ongeveer de Mauritsstraat. Rechts bovenaan, naast het woord Noord zie je ook een gehucht: 'Het Broek', met nog net zichtbaar de kerk van Woensel, de 'Sint Petruskerk, die tevens de moederkerk van Eindhoven was en waarvan we de toren tegenwoordig 'De Oude Toren' noemen. Die kerk had vroeger een hoge spits, maar die is in een storm in 1800 van de toren op het schip geblazen, zodoende hebben we nu alleen nog maar een toren met een aangepaste spits. Rini
|
|
Ik kan het met je eens zijn, alleen is het lastig om de vermelde wegen te volgen, die op de betreffende historisch onvolledige kaart, als doodlopende wegen staan aangegeven. Als je denkt aan de opdracht aan Jacob van Deventer, dan was wellicht de Voetbrugsteeg militair onbelangrijk, omdat ze militaire transporten te dicht onder het geschut op de wallen van Eindhoven langs voerde. Op de militaire kaart van 1838 staan ze wel en ik denk op die kaart van 1904 ook nog wel. Het gerommel met de Eindhovense wegen m.n. in Woensel, is pas na de tweede wereldoorlog gebeurd.
|
|
Het was een heel eind lopen van Fellenoord naar de St. Petruskerk. Volgens mij zullen er veel katholieken 's zondags wel naar de oude Catharina gegaan zijn hoor. Je ziet dat toch ook aan de geografische ligging, dat Fellenoord veel meer bij Eindhoven hoort, dan bij Woensel. Mijn vermoeden is dan ook, dat toen Eindhoven formeel nog niet bestond, dat Fellenoord helemaal doorliep tot aan de Gender, en dat aan de overkant gewoon Gestel begon, met de vesting Eindhoven(?) als zijn onderdeel. Alle gemeentegrenzen werden door riviertjes bepaald, waarom zou daar dan toen ineens van afgeweken zijn? De Hertog wilde een vestingstad (soort privatisering zeg maar). Gestel en Woensel moesten inleveren. Gestel viel direct onder den Hertog, maar Woensel was dat via de graaf van Horne, die welliswaar ondergeschikt was aan de Hertog, maar.... die ook Familie was van de Graaf van Loon, die op zijn beurt ondergeschikt was aan de Prins Bisschop van Luik, de erfvijand van de Hertog! (De Hertog had eens na het innemen van Luik toch een nederlaag geleden door de troepen van de graaf van Loon! dus... altijd uitkijken). In de onderhandelingen heeft de nieuwe vestingstad Eindhoven in zijn wapen een stuk van het wapen van Woensel moeten opnemen. Dus de Leeuw van de Hertog en de hoorntjes van de Graaf samen. Ook de naam van Eindhoven zou wel eens door het Eindje kunnen zijn bepaald en ook in geloofsopzicht viel Eindhoven onder Woensel! De Gender werd nu opgenomen in de verdediging van de stad. Het heeft mij altijd verbaast, dat dat de Gender in de stad nog een natuurlijke slinger maakt, voordat hij bij de Markt aankomt, zodat dat wel ongeveer zijn natuurlijke bedding moet zijn geweest en je dus goed kunt zien dat Gestel meer heeft moeten inleveren, dan Woensel. nb. Het stuk van de Bergen is pas later geannexeerd (wanneer?).
|
|
Heren. Rini heeft het bij het rechte eind. Van alle nederzettingen is Woensel de oudste (al zal Tongelre minstens zo oud zijn schat ik) en Eindhoven de jongste. Eindhoven is een afsplitsing van een deel van Gestel, namelijk dat gedeelte gelegen aan het eind van het ontgonnen gebied. De hoven uit de naam Eindhoven hoeven niet persé op boerderijen te duiden, een hoeve is ook een oppervlaktemaat. De Hoeven aan het Eind kan dus ook gewoon de oppervlakte van het vlekje waar de hertog stadsrechten wilde vestigen betreffen.
De oudste grenzen werden gevormd door waterlopen (Dommel, Lijmbeek, Rundgraaf en Gender). Om nu de heer van Woensel dwars te zitten is het stadje tegenover zijn burcht aan de Dommel gelegd. Iets soortgelijks heeft hij ook gedaan door een brede straat naast Oost-Tilburg stadsrechten te verlenen waarmee De Oisterwijk was gesticht en de Heren van Tilburg geen tol meer mochten heffen. Eindhoven is een new-town. Bij instelling van de Meierij tussen 1202 en 1205 werd Oirschot aangewezen als hoofdplaats van het district Kempenland. Na 1232 wordt deze zetel verplaatst naar Eindhoven. Het oppervlak waar de stadsrechten gelden is heel erg klein in Eindhoven. Woensel en Tongelre hebben namelijk bijna niets ingeleverd. Dat gebeurde vooral bij Gestel en Stratum.
De parochie is veel ouder dan de stichting van Eindhoven, vandaar dat de hoofdkerk in Woensel staat. De latere parochies zijn als het ware afsplitsingen van deze kerk in de later ontgonnen gebieden. Het is dus niet zo dat men voor de dagelijkse geestelijke zorg was aangewezen op de kerk in Woensel. Daar werden de registers bijgehouden. In de andere nederzettingen waren kapellen en kerken (een kapel was vroeger trouwens de aanduiding van een kerkgebouw dat onder een andere kerk viel en slaat dus niet op en klein gebedshuis zoals nu het geval is).
|
|
Tongeren is waarschijnlijk zeer oud als nederzetting van de Tungerii (alleen niet ouder dan 72 v Chr.), maar het heeft door de ligging achter de Dommel in 1232 niets hoeven in te leveren t.b.v. Eindhoven. Dat zou trouwens ook raar zijn geweest, want om de een of andere reden ligt het in Peelland (Helmond dus!). Zelfs nu grenst het niet aan Eindhoven-stad. Stratum heeft vanwege de ligging aan de andere kant van diezelfde Dommel ook niets hoeven in te leveren, of het moet het stukje overloop zijn van de Stratumse watermolen, dat in de stadsgracht werd opgenomen (kweet niet). Strijp heeft door de ligging achter de Gender ook niets hoeven in te leveren. Blijven over Gestel en Woensel. Hoe is de verdeling geweest tussen die twee met het inleveren van land voor het ontstaan van stadsrechtgebied Eindhoven. Toen Eindhoven nog niet bestond en nog slechts een handelsnederzetting was bij een hoeve de End Hoeve genaamd (in Gestel? of Woensel?), toen vormde de Gender dus de grens tussen Gestel en Woensel. Als we nu de natuurlijke oorspronkelijke bedding zouden kunnen bepalen van die Gender, dan weten we hoe die grens liep en dan weten we ook hoeveel ieders heeft moeten inleveren, want het eindresultaat Eindhoven kennen we wel. Hoe die natuurlijke Gender ooit gelopen heeft, de echte oude loop dus...! is nog steeds een vraag die niet afdoende beantwoord is, ook niet door Nico Aarts. Wat we moeten toegeven is dat de Gender voor de stadsbrand al niet meer in die oude loop stroomde, er was al te veel aan versleuteld tot vestingsgracht. Het kan wel zijn, dat toen de Gender na de stadsbrand weer door de stad gelegd werd (bluswater), dat men het toen voor een deel weer de oude loop heeft gegeven, maar dat staat niet vast en is zelfs zeer onwaarschijnlijk in het gebied van de Smalle Haven. Wel weten we, dat het kasteel van Woensel, later het kasteel van Eindhoven genoemd en nog later klooster Mariënhage, in Woensel lag, zelfs na het ontstaan van Eindhoven lag het Einhovens kasteel nog steeds op Woensels grondgebied(?). De Gender stroomde dus tussen Gestel en Mariënhage in de Dommel. Die Gender moet dan, stromende naar het noordoosten, wel een hele bocht gemaakt hebben door ineens een stukje naar het zuidoosten te lopen bijna 90 graden dus(!), maar wel in dezelfde richting als de loop van de Windgraaf, het grensloopje tussen Woensel en Strijp, kennelijk ligt Fellenoord (als barrière voor de Gender) toch iets hoger dan we gevoelsmatig inschatten. Stel nu dat de Gender met een klein bochtje is gedraaid, dan heeft Woensel 20% van de vesting ingeleverd en Strijp 80%. Tellen we hier het gebied van de Bergen bij op dan wordt dat een dikke 90% van Gestel en een magere 10% van Woensel. Zelfs het kasteel kreeg Eindhoven slechts te leen, terwijl de grens tussen Eindhoven en Gestel bijna door het stadhuis (het voormalige Pannenhuis) van Gestel liep. Maar ja... Hertog Hendrik van Brabant wilde een stad hebben. Woensel was een Grafelijk leen (moeilijk dus), maar Gestel was een Hertogsdorp (lekker makkelijk, zijn eigen dorp!), wat wil je dan. Voor een klein stukje grond heeft de Graaf van Horne wel zijn 3 horentjes in het Eindhovens schild gekregen. Ik denk dat de Eindhoeve op de Heuvel lag (toen nog) in Gestel, als laatste hoeve in de reeks hoeves op de hoge zandrug vanaf Blaarthem, Hoogstraat, Grote Berg, Heuvel en Ravensdonk. Het Gestels Eindje zogezegd. Woensel had zijn Eindje en Stratum had het Stratumseindje. Zo had iedereen wat.
|
